Referendum lokalne może zdecydować np. o odwołaniu rady gminy.

Referendum lokalne na poziomie gminy przeprowadza się na wniosek, co najmniej 10 procent mieszkańców. Można je przeprowadzić po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu samorządowego albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem jego kadencji. Sprawę referendum lokalnego reguluje ustawa z 15 września 2000 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 706) o referendum lokalnym.

Jak doprowadzić do referendum?

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum lokalnego może wystąpić grupa, co najmniej 15 obywateli, a w odniesieniu do referendum gminnego - także pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy, którzy zostają inicjatorem referendum. Powiadamiają oni na piśmie wójta o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia referendum. Pismo musi zawierać nazwiska, imiona, adresy zamieszkania oraz numery ewidencyjne PESEL wszystkich członków grupy inicjatywnej oraz wskazanie osoby będącej jej pełnomocnikiem. Należy również określić sprawę, w której ma zostać przeprowadzone referendum. Jeżeli będzie ono dotyczyło odwołania organu samorządowego to inicjator powiadamia o zamiarze wystąpienia z taką inicjatywą również komisarza wyborczego.

Jeżeli referendum będzie dotyczyło odwołania rady to wniosek powinien zawierać także uzasadnienie. Inicjator ma czas na zebranie podpisów osób, które chcą poprzeć inicjatywę. Musi zdobyć przynajmniej minimalną liczbę określoną w ustawie, czyli 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców danej gminy. Podpisy są zbierane na kartach, które zawierają informacje wymagane przez ustawę. Co ciekawe, jeżeli ktoś zdecyduje się na poparcie inicjatywy to nie może już tego poparcia wycofać.

W przypadku inicjatywy odwołania rady sprawdzenie, czy wniosek odpowiada przepisom ustawy, spoczywa na komisarzu wyborczym i w terminie 30 dni od złożenia wniosku komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum lub o odrzuceniu wniosku.

Kampania referendalna i finansowanie referendum.
Koszty referendum pokrywa się z budżetu samorządu, którego ono dotyczy.

Przeprowadzanie referendum.

Referendum dotyczące odwołania rady gminy, jest ważne w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu władzy. Decyzje podjęte w referendum są dla władzy wiążące.

Znaczenie referendum.
Referendum lokalne jest narzędziem demokracji bezpośredniej, które powinno być używane wtedy, kiedy inne sposoby na załatwienie lokalnych spraw zawiodły. Jak dowodzi praktyka, najważniejszą sprawą dla inicjatora jest zmobilizowanie odpowiedniej liczby osób do wzięcia w nim udziału.